1 نفر از هر 10 بيمار كه در انگلستان به پزشك مراجعه ميكنند، دچار مشكلات گوارشي است و شايعترين مشكل گوارشي، درد و نفخ شكم ميباشد. بسياري از بيماران بعد از اينكه پزشك بيماري آنها را تحريك روده تشخيص داد، به منزل بازميگردند؛ بدون اينكه علت آن را جويا شوند. در اين مقاله به بررسي اين موضوع خواهيم پرداخت. زماني كه احساس كنيد شكم شما كاملاً سفت و پر شده است، مبتلا به نفخ شدهايد كه معمولاً با گاز رودهاي و آروغ زدن همراه است. اين گاز توسط باكتريهاي موجود در دستگاه گوارش توليد ميشود.
باكتريها، گاز را از طريق مواد غذايي كه خورده شده، اما به درستي و به طور كامل هضم و جذب نشده است، توليد ميكنند. به هر حال، اين مسأله اصلاً شوخي نيست و اگر آن را درمان نكنيد، ميتواند موجب مشكلات جدي شود. نفخ معده را به عنوان يك نشانه در نظر بگيريد و آن را يك سيگنال هشداردهنده فرض كنيد كه نشان ميدهد، همه چيز در بدن شما خوب عمل نميكند و لازم است براي رفع آن كاري انجام دهيد. نفخ معده به عدم تعادل گوارش و مشكلات دستگاه گوارش مربوط ميشود. از علل نفخ و مشكلات گوارشي ميتوان به اسيد كم معده و ترشح كم آنزيمهاي معده، استرس، عدم تحمل غذا، تحرك كم روده و ... اشاره كرد. دلايل ديگري نيز وجود كه پزشك با اطلاع از تاريخچه پزشكي و رژيم غذايي بيمار ميتواند به آنها پي ببرد و مشكل را برطرف كند.
ترشح كم اسيد معده
ترشح كم اسيدمعده را به راحتي ميتوان تشخيص داد، زيرا نشانههاي بارزي مثل آروغ زدن هنگام غذا خوردن و احساس سيري بيش از حد بعد از خوردن مقدار بسيار كمي غذا دارد. مقدار اسيد معده از اهميت بسياري برخوردار است؛ زيرا معمولاً به هضم انواع غذا (بهخصوص هضم پروتئين) كمك ميكند و موجب آزاد شدن آنزيمهاي ضروري گوارشي در معده ميشود كه اين آنزيم ها معده را تحريك و هضم غذا را آسانتر ميكنند. بنابراين اگر مقدار اسيد كم باشد، معده براي هضم غذاهايي مثل تخممرغ و گوشت با مشكل مواجه شده و به جاي اينكه كل غذا هضم شود و مسير خود را به سمت پائين و روده ادامه دهد، تنها بخشي از مولكول پروتئين شكسته و هضم ميشود و دستگاه گوارش را تحريك و دچار التهاب كرده در نتيجه درد و نفخ ايجاد ميكند.
بهبود اسيد معده
در زمان غذا خوردن كاملاً راحت باشيد و از ميز كار خود فاصله بگيريد. وقتي در حال راه رفتن و حركت هستيد از خوردن غذا خودداري كنيد. قبل از غذا خوردن، 5 الي 10 دقيقه استراحت كنيد. قبل از اينكه غذا بخوريد، آن را بو كنيد و به طور كامل بجويد و از تندتند غذا خوردن بپرهيزيد. غذاهايي را كه موجب نفخ معده ميشوند، كمتر مصرف كنيد.
ترشح كم آنزيمهاي گوارشي
آنزيمهاي گوارشي به وسيله سلولهاي موجود در معده و روده كوچك و لوزالمعده توليد ميشوند. اين آنزيمها روي تمام گروههاي غذائي تأثير ميگــذارنـد. (مــثل پــروتئين، چــربي و كربوهيدراتها). عواملي همچون استرس، التهاب روده ناشي از عفونت يا عدم تحمل مواد غذائي، ترشح آنزيمهاي گوارشي را كاهش ميدهد كه در نتيجه ترشح اسيد معده نيز كاهش يافته و ذرات هضمنشده كربوهيدراتها، چربي و پروتئين وارد قسمت پائين معده و بنابراين باعث سوزش و تخمير و درد و نفخ ميشوند.
بهبود آنزيمهاي گوارشي
رعايت نكاتي كه در مورد بهبود اسيدمعده ذكر شد، به بهبود آنزيمهاي گوارشي نيز كمك ميكند. علاوه بر آن: از خوردن مواد غذايي خام به مدت يك الي دو ماه خودداري كرده و به جاي آن سوپ و سالاد را جايگزين كنيد تا معده و دستگاه گوارش شما مدتي استراحت كند و دوباره ترشح آنزيمهاي گوارشي افزايش يابد. در حين خوردن غذا مكمل آنزيم گوارشي مصرف كنيد، تا هضم غذا افزايش و نفخ معده و درد كاهش يابد.
عدم تحمل غذا
عدم تحمل غذا كاملاً متفاوت از حساسيت غذايي است. در حساسيت غذايي، تقريباً بلافاصله پس از خوردن هر مقدار غذاي حساسيتزا، بدن حساسيت نشان ميدهد و علائم آن به صورتهاي مختلف بروز ميكند كه گاه بسيار شديد هستند؛ ولي در عدم تحمل غذا، بدن بسيار زيركانه پاسخ ميدهد و اين نشانهها ممكن است 48 ساعت بعد آشكار ميشوند. عدم تحمل غذا معمولاً زماني رخ ميدهد كه شما غذايي را كه بسيار دوست داريد، به صورت روزانه و مكرر و منظم مصرف كنيد. با خوردن غذاي مشابه در هر روز، اسيدمعده و آنزيمهاي گوارشي كاهش يافته و به سادگي دستگاه گوارش دچار اختلال و استرس ميشود.
مثلاً انگليسيها بيشتر گندم، تخممرغ، كنجد، سويا، شكلات، بادام زميني و لبنيات مصرف ميكنند و به همين دليل بدن آنها اغلب به اين مواد واكنش نشان داده و آنها را تحمل نميكند. نشانه هاي ظاهري عدم تحمل غذا عبارتند از: آبريزش بيني، سردرد، كاهش انرژي بدن، حلقه تيره زيرچشم، بداخلاقي، نفخ، اسهال و يا يبوست. عدم تحمل غذا در طولاني مدت موجب التهاب روده ميشود. در اين وضعيت سوراخ كوچكي در امتداد مجراي روده ايجاد شده و ذرات غذاي هضم نشده و مواد سمي از روده وارد جريان خون ميگردد و مسموميت شديدي ايجاد ميكند، در نتيجه سيستم ايمني ضعيف و بدن خسته ميشود و نسبت به مواد غذايي ديگر نيز همان واكنش عدم تحمل را از خود نشان ميدهد.
پيشگيري از عدم تحمل مواد غذايي
رژيم غذايي خود را به مدت دو هفته يادداشت كنيد تا متوجه شويد از مواد غذايي كه بدن نسبت به تحمل آنها حساستر است، به طور متوسط چقدر استفاده ميكنيد. اين مواد شامل، گندم، تخممرغ، كنجد، سويا، شكلات، بادام زميني، لبنيات، صدف، مخمر و گلوتن هستند. مواد غذايي را كه بارها و بارها مصرف كردهايد، دستكم به مدت
3-4 هفته از رژيم غذايي خود حذف كنيد تا تأثير شگرف آن را ببينيد. رژيم غذايي خود را متنوع و از خوردن مكرر غذاهاي ثابت در روزهاي متفاوت خودداري كنيد. مصرف مكمل و غذاهاي گياهي و سبزيجات، التهاب ديواره روده را كاهش ميدهد.
ديسبيوزيس باكتريايي
ديسبيوزيس به معني به هم خوردن توازن باكتريهاي معده است. روده بزرگ شما ميزبان هزاران ميكروارگانيسم ميباشد كه بعضي از آنها مفيدند و در واقع به حفظ سلولهاي روده كمك و آنها را از ابتلا به بيماري و پوسيدگي محافظت ميكنند؛ اما برخي ديگر بالقوه مضر هستند؛ مانند مخمرها، انگلها و برخي از باكتريها كه به سلولهاي روده (ميزبان) آسيب رسانده و موجب مسموميت روده ميشوند. روده سالم، رودهاي است كه بتواند ميان اين باكتريها توازن ايجاد كند. اگر تعداد باكتريهاي بد روده افزايش يابد، به احتمال زياد دچار مشكل نفخ خواهيد شد.
براي افزايش باكتريهاي خوب در روده
خوردن ماست، سه تا چهار بار در هفته كاهش مصرف غذاهاي غني از قندكه موجب رشد بيش از حد باكتري بد و انگل و مخمر در روده ميشود. نوشيدن آب فيلتر شده و پاك در سفر مصرف روزانه مكملهايي كه دستكم حاوي 4 ميليارد اسيدوفيلوس در هر كپسول هستند (حتماً بايد در يخچال نگهداري شوند).
تحرك كم روده
حركت كم و ضعيف روده، در واقع يعني يك روده راكد كه به سرعت مقدار پروبيوتيكها در آن كاهش مييابد و مقادير زيادي مواد سمي توليد ميشود؛ در نتيجه اشكالات زيادي در هضم مواد غذايي به وجود ميآيد كه در طولاني مدت به سلولهاي روده بزرگ آسيب ميرساند و حتي خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ افزايش مييابد. تحرك كم روده موجب نفخ، درد و يبوست ميشود و با ايجاد جوش روي پوست و سردردهاي مكرر و خستگي همراه است. اين مشكل ميتواند ناشي از عملكرد ضعيف عضلات روده يا عدم تعادل بين كلسيم و منيزيم و يا رژيم غذايي بدون فيبر و به طور كلي كاهش و كمبود آب بدن باشد كه به راحتي با رعايت نكات زير ميتوان آن را بهبود بخشيد: بيش از 2 ليتر آب در روز بنوشيد. نوشيدن زياد آب، روده را هيدراته كرده، حجم مدفوع را افزايش ميدهد و آن را نرم ميكند. با گنجاندن مواد غذايي حاوي فيبر محلول مثل ميوهها، سبزيجات، عدس، لوبيا، جو و برنج قهوهاي، حركت روده را افزايش دهيد. غذاهاي غني از منيزيم مصرف كنيد تا عملكرد عضلات روده بهبود يابد، سبزيجات سبز برگي شكل، آجيل، تخمه آفتابگردان و دانهها منبع عالي از منيزيم هستند و ميتوانيد به راحتي آنها را در محل كارتان به جاي تنقلات بيخاصيت و مصنوعي مصرف كنيد.
بهبود هضم مواد غذايي
ايجاد تغييرات چشمگير در رژيم غذايي معمولاً كمي دشوار است و نميتوان آن را به مدت قابل توجهي حفظ و رعايت كرد؛ اما با رعايت نكات بسيار ريز و ساده ميتوان فرايند هضم را بهبود بخشيد:
1) روزانه يك قاشق غذاخوري كلم ترش به سالاد خود بيفزاييد؛ زيرا مملو از باكتريهاي خوب (پروبيوتيك) است.
2)در غذاهاي خود از زنجفيل، نعناع و رازيانه استفاده كنيد؛ زيرا گاز معده را كاهش ميدهند. ميتوانيد آنها را در سبزي خوردن استفاده كنيد و يا از دمكرده آنها يك چاي خوب و گرم تهيه كرده و بنوشيد.
3)خوردن ميوه در زمان نامناسب موجب نفخ معده ميشود؛ به خصوص بعد از غذا. بهترين زمان خوردن ميوه، نيم ساعت قبل از غذاي اصلي و يا دستكم دو ساعت بعد از آن است.
4)نوشيدن نوشابههاي مصنوعي كه اغلب حاوي قند بالايي هستند، موجب نفخ ميشوند، بهتر است آب را جايگزين آنها كنيد.
5) گياه تازه پاپايا و آناناس حاوي بروملين و منبع خوبي از آنزيمهاي گوارشي مفيد و همچنين سرشار از ويتامين و مواد معدني هستند. آنها را در رژيم غذايي روزانه خود بگنجانيد.
نوشته آمنه چوپاني